Του Νίκου Κοτζιά
http://epirusgate.blogspot.com/

Α. Περιγραφή της κατάστασης
Η οικονομική κρίση της χώρας συνδυάζεται με την ηθική, πνευματική, κοινωνική και πολιτική κρίση. Το μοντέλο του ελληνικού καπιταλισμού βρίσκεται σε κρίση, καθώς και οι μηχανισμοί του ανάπτυξης, παραγωγής πολιτικής και δημιουργίας. Κρίση ιδιαίτερη και βαθύτερη εκείνης άλλων δυτικοευρωπαϊκών κρατών. Η υπέρβασή της κρίσης απαιτεί ειδικά μέτρα σε έκτακτες συνθήκες. Η κυβέρνηση παρουσιάζει ως τέτοια ειδικά μέτρα τις προβλέψεις και απαιτήσεις του μνημονίου. Το τελευταίο, όμως, αυξάνει τους παράγοντες κρίσης, παρά δίνει απαντήσεις σε αυτήν. Επιπλέον, τα πολλαπλά ψέματα και οι ύβρεις της κυβέρνησης δημιουργούν συνθήκες απαξίωσης των πάντων.
Οι τοκογλύφοι και αεριτζήδες της ελληνικής οικονομίας παραμένουν κυρίαρχοι και επιβάλλουν νεοφιλελεύθερες συνταγές που έφεραν την χώρα εδώ που την έφεραν και κατά προέκταση λειτουργούν ως επιταχυντές και όχι ως λύτες της κρίσης. Ο πνευματικός κόσμος κατά πλειοψηφία αποδεικνύει πόσο εξαρτώμενος είναι από...
 θέσεις και χρηματικά προγράμματα. Το δε κυρίαρχο πολιτικό σύστημα, φοβάται και τη σκιά του. Παραβιάζει πολλαπλώς σειρά από δημοκρατικούς κανόνες. Του λείπει η παρησσία.
Η πατρίδα χρειάζεται συνολική ανασυγκρότηση. Ειδίκευση. Ειδικά προγράμματα ανόρθωσης του υλικού πλούτου της, καθώς και δημοκρατικής ανασυγκρότησης της οικονομίας. Νέες δομές που θα μπορούν να αξιοποιήσουν το δυναμικό που διαθέτει. Νέες ενεργητικές στρατηγικές στην εξωτερική της πολιτική. Το ζητούμενο δεν είναι ασφαλώς ένας κατάλογος αλλαγών που απλά θα παρατίθεται και θα καταγράφονται σε έναν κατάλογο όπως είναι οι τιμοκατάλογοι των εστιατορίων. Αυτό που χρειάζεται η Ελλάδα, είναι ο κατάλογος να έχει ιεραρχήσεις και κόκκινες γραμμές. Να διαθέτει σπονδυλική στήλη και συνεκτικότητα. Προκειμένου δε να αποκτήσει προοπτικές υλοποίησης απαιτείται η πολιτική σκηνή να γίνει περισσότερο δημιουργική, αποφασιστική, ενεργητική και δημοκρατική.
Β. Η προτεραιότητα της πολιτικής
Σε κάθε φάση της ιστορίας μιας χώρας, τίθεται το ερώτημα ποιά πλευρά της κοινωνικής δράσης έχει προτεραιότητα. Από που να αρχίσει κανείς προκειμένου να ξεμπλοκάρει ένα σύστημα που βρίσκεται σε κρίση και αδυνατεί να κατανοήσει τα πραγματικά προβλήματα. Που αδυνατεί να παράγει καινούργιες στρατηγικές και ακόμα λιγότερο να τις υλοποιήσει. Τόσο διότι δεν διαθέτει τις απαραίτητες πνευματικές και κοινωνικές δυνάμεις, όσο και γιατί είναι εγκλωβισμένο σε αδιέξοδες μονόπλευρες επιλογές. Διότι έχει υποκύψει στη γοητεία της αυταπάτης του μονόδρομου. Μιας γοητείας που λειτουργεί ως ο Προκρούστης σε κάθε διαφορετική σκέψη. Ως ο «μπάτσος στον εγκέφαλο», όπως σοφά ανέλυε ο Μ.Φουκώ.
Πιστεύω ότι ο μοχλός υπέρβασης της σημερινής κρίσης δεν βρίσκεται στον πανικό της λογιστικής. Με ικανοποίηση διαβάζω όλο και περισσότερα κείμενα που υιοθετούν ως δική τους αυτή την κριτική που έχω διατυπώσει ήδη από το 2009. Πιστεύω, αντίθετα, ότι η λογιστική πρέπει να υποτάσσεται στην πολιτική, όπως το λογιστήριο μιας εταιρείας καταγράφει λογιστικά τις ενέργειες και επιλογές, πωλήσεις και αγορές, μιας εταιρείας. Την βοηθά να έχει ορθή εικόνα, αλλά δεν υποκαθιστά τη διεύθυνσή της. Πράγμα που δυστυχώς συνέβη στη χώρα μας ως προς την κρίση.Όταν λέω ότι μοχλός υπέρβασης της κρίσης είναι η πολιτική, ασφαλώς δεν υπονοώ οποιαδήποτε πολιτική, αλλά συγκεκριμένες πολιτικές στρατηγικές. Ριζοσπαστικές. Δημοκρατικές. Ενεργητικές. Εννοώ, όμως, ταυτόχρονα, ότι οι αποφάσεις για την οικονομία, την κοινωνία, και άλλες σφαίρες ανθρώπινης δράσης θα πρέπει να έχουν ως αφετηρία την Πολιτική. Στα πλαίσια μιας τέτοιας επιλογής ο καθένας θα κάνει τις προτάσεις του, χωρίς την αυταπάτη ότι τεχνοκρατικές επιλογές είναι μη πολιτικές. Το λέω, διότι πίσω από τον τεχνοκρατισμό επιδιώκεται να κρυφτούν συγκεκριμένες πολιτικές ως δήθεν αναγκαίες και μονοδρομικές. Διότι εκείνοι που επικαλούνται της «απαιτήσεις» των τεχνοκρατικών – οικονομικών λύσεων, συνήθως υπονοούν την προώθηση -ως δήθεν αντικειμενικά αναγκαίων- επιλογών που εξυπηρετούν τα συμφέροντα των λίγων και όχι των πολλών. Προκειμένου δε, να τις επιβάλουν, τις εμφανίζουν ως μονόδρομο. Υποστηρίζουν ότι τάχα η σημερινή κατάσταση δεν αφήνει περιθώρια για οποιαδήποτε εναλλακτική επιλογή.
Γ. Οι δύο πλευρές της πολιτικής και της κρίσης
Οι λύσεις στα ζητήματα της κρίσης, πρέπει να έχουν ως αφετηρία την πολιτική με τρόπο διττό. Πρωταρχικά, τα προβλήματα που προκύπτουν εξαιτίας της, πρέπει να αναλυθούν ήρεμα. Νηφάλια. Με καθαρό το κεφάλι και με όσο το δυνατό περισσότερες γνώσεις. Οι εναλλακτικές λύσεις που θα εντοπιστούν θα πρέπει να αξιολογηθούν με πολιτικά και όχι λογιστικά κριτήρια: Ποιός χάνει από ποιό μέτρο. Ποιός ωφελείται από αυτό. Η προσπάθεια να εμφανιστεί η σημερινή πολιτική ως μονόδρομος, έχει να κάνει με την υπόγεια προσπάθεια που καταβάλλεται να μην αξιολογηθούν τα μέτρα που λαμβάνονται υπό το πρίσμα των πιο πάνω και άλλων ανάλογων κριτηρίων – ερωτημάτων. Όταν μια πολιτική εξυπηρετεί τους περισσότερους, τότε δεν χρειάζεται να κρυφτεί το γεγονός του ποιόν στηρίζει. Ότι είναι μια πολιτική επιλογή, κατά κανόνα μια συνειδητή επιλογή. Αντίθετα, όταν οι πολιτικές χρησιμεύουν τους λίγους, τους ξένους και ντόπιους τοκογλύφους, την διαπλοκή, τα άνομα συμφέροντα, τότε αυτή δεν μπορεί να εμφανιστεί με το πραγματικό της όνομα. Τότε καταβάλλεται προσπάθεια να αποκρυφτεί τόσο ο πραγματικός της χαρακτήρας, όσο και ότι γεγονός ότι υπάρχουν άλλες πολιτικές που μπορούν να αξιολογηθούν με διαφορετικά κριτήρια και να υλοποιηθούν με περισσότερο δημοκρατισμό. Τότε εμφανίζεται και η θεωρία του μονόδρομου. Αυτή η μέθοδος και διαδικασία έχει μεγάλη ιστορία. Χιλιάδων ετών. Δεν είναι κάτι το καινούργιο, ούτε πρωτότυπο επειδή μερικοί την ανακάλυψαν πρόσφατα.
Η προτεραιότητα της πολιτικής σημαίνει εντοπισμό προβλημάτων, επιλογές, πρακτικές υλοποίησης στη βάση πολιτικών κριτηρίων, πριν από όλα ποιός αποφασίζει τι, προς όφελος τίνος. Γιατί δεν επιθυμεί άλλες, εναλλακτικές λύσεις; Ενάντια σε ποιόν πράττει πολιτικά, ακόμα και αν κρύβει τις πολιτικές επιλογές του και επιθυμεί να τις εμφανίζει ως τεχνοκρατικά αναγκαίες, ως λογιστικούς λογαριασμούς. Η προτεραιότητα της πολιτικής σημαίνει, όμως, και μια δεύτερη θεματική. Σημαίνει ότι η ίδια η πολιτική σε περιόδους κρίσης προκειμένου να μην γίνει τμήμα αυτής της κρίσης και συχνά αιτία παραγωγής της, θα πρέπει να αναζητήσει τρόπους που να διασφαλίζουν την πιο αποτελεσματική και παραγωγική λειτουργία της. Δεν αρκεί, δηλαδή, να διεκδικείται ο ρόλος της πολιτικής στα πλαίσια της κρίσης, αλλά προαπαιτείτε να βρεθούν τρόποι που η πολιτική θα ξεμπλοκάρει η ίδια, πριν «της ανατεθεί το καθήκον» να ξεμπλοκάρει τη χώρα. Θα πρέπει να γίνει η ίδια περισσότερο δημοκρατική και αποτελεσματική.
Δ. Αλλαγές στους θεσμούς και μεταξύ τους σχέσεις
Περισσότερη αποτελεσματικότητα και λειτουργικότητα στην πολιτική σημαίνει περισσότερη δημοκρατία στους θεσμούς που λειτουργούν στα πλαίσια του πολιτικού συστήματος. Τέτοιοι θεσμοί είναι το ίδιο το κράτος, αλλά, και αυτό είναι θεμελιακό, τα ίδια τα κόμματα. Ακόμα περισσότερο σημαίνει την δημιουργία νέων δυνατοτήτων παρέμβασης στην πολιτική του πολίτη. Τη δημιουργία νέων θεσμών που θα δυναμώνουν και δεν θα μειώνουν την δημοκρατία και την αίσθηση του πολίτη ότι έχει ρόλο και ευθύνες για το αύριο της χώρας και της ελληνικής κοινωνίας. Σημαίνει, επίσης, ότι παλιοί και νέοι θεσμοί θα συναρμολογηθούν μεταξύ τους με τρόπο περισσότερο αποτελεσματικό και δημοκρατικό. Με άλλα λόγια το πολιτικό σύστημα προκειμένου να γίνει πιο αποτελεσματικό θα πρέπει να κάνει πιο αποτελεσματικούς και δημοκρατικούς τους υπάρχοντες θεσμούς. Να προσθέσει καινούργιους και να μεταβάλει προς το καλύτερο τις σχέσεις ανάμεσα σε όλους αυτούς. Και, δυστυχώς, το κύριο πρόβλημα της περιόδου που διανύουμε είναι το ότι στα πλαίσια της σημερινής κρίσης οι κυρίαρχες δυνάμεις τείνουν όχι μόνο στην λογιστική σε βάρος της πολιτικής, όχι μόνο αποκρύπτουν την πολιτική ουσία των επιλογών τους, αλλά με τη συμπεριφορά τους τείνουν (μπορεί και να το επιδυώκουν) να συμβάλλουν στην απαξίωση του ίδιου του πολιτικού συστήματος και της πολιτικής. Στην απαξίωση στα μάτια μιας μεγάλης πλειοψηφίας πολιτών της δημοκρατικής και συλλογικής δράσης και διαδικασίας, ιδιαίτερα ως προς τη λήψη των αποφάσεων. Το αποτέλεσμα γνωστό: στη σημερινή φάση της βαθιάς οικονομικής κρίσης, η κρίση της πολιτικής γίνεται όλο και μεγαλύτερη και βαθύτερη από την κρίση σε άλλες σφαίρες κοινωνικής δράσης. Δηλαδή, ο μοχλός αφετηρία για την καταπολέμηση της οικονομικής κρίσης, που είναι η πολιτική, βυθίζεται ο ίδιος σε κρίση. Για να υπάρξει ξεμπλοκάρισμα και υπέρβαση αυτής της αρνητικής κατάστασης, χρειάζονται σειρά μέτρων. Επέκταση της δημοκρατίας. Δημιουργίας νέων θεσμών. Εκδημοκρατισμό υπαρχόντων. Ορισμένες από τις προτάσεις μου ως προς αυτά, θα τις παρουσιάσω την επόμενη εβδομάδα.